Steeds beter geïsoleerde panden en leidingschachten waar zoveel mogelijk installatiewerk in weggewerkt wordt. Het zijn risicofactoren voor een legionellabesmetting. Ieder jaar is het ook in Nederland weer raak, soms met fatale afloop. Het blijft dus opletten geblazen. Maar waar moet je precies op letten? Wat zijn de regels en welke ontwikkelingen zijn er op het gebied van legionellapreventie?

Leidingschachten

Hotspots zijn een potentieel risico voor legionella. Een hotspot is een plek waar een koudwaterleiding ongewenst wordt opgewarmd boven de 25 °C of meer dan 5 °C boven de ruimtetemperatuur. Datzelfde geldt voor de afkoeling van de warmwateruittapleiding. Hotspots kunnen bijvoorbeeld ontstaan in leidingschachten, zeker in goed geïsoleerde nieuwbouwpanden. Eric van der Blom is vakspecialist Sanitaire Technieken en branchemanager sanitaire installatiebedrijven bij Techniek Nederland en legt uit: “Een installateur moet zijn ontwerp altijd met zorg maken en kou en warm voldoende scheiden, zo nodig met een koude en een warme schacht. Het leidingwerk in schachten moet altijd bereikbaar en vervangbaar zijn, een aanvullend aspect om rekening mee te houden. Daarnaast komt er steeds meer installatiewerk in een woning of ander gebouw en dat betekent meer kans op hotspots.” Het beste is om in een vroeg stadium al met de architect en aannemer aan tafel te zitten om eventuele problemen vroegtijdig te signaleren. Er is overigens een ISSO Checklist hotspots, stammend uit 2013, waarin exact is aangegeven wat wel of niet kan, en zo ja, onder welke randvoorwaarden. Deze publicatie wordt binnenkort herzien.

Doorstromend installeren

Water in leidingen moet minimaal wekelijks worden ververst. Wanneer dit wekelijkse gebruik niet gegarandeerd kan worden, zou volgens veel deskundigen in de sector doorstromend installeren de nieuwe standaard moeten zijn. Zover is het echter nog niet. Doorstromend installeren op woningniveau betekent dat alle tappunten doorstromend zijn aangesloten, met als laatste het toilet, al dan niet met spuiklepje. Het cv-vulpunt en de fonteintje op het toilet worden dan gezien als dode leidingen en worden dus idealiter ook doorstromend aangesloten. Van der Blom denkt hier overigens iets anders over: “Ik zie het fonteintje op het toilet wel als een dagelijks gebruikt tappunt. Wanneer deze niet gebruikt zou worden, dan moet deze ook niet worden aangebracht.”

De regels

Wettelijke regels zijn er in Nederland voor de zogenoemd ´prioritaire installaties´. Hieronder vallen leidingwaterinstallaties in bijvoorbeeld ziekenhuizen, hotels, sauna’s en campings. De eigenaren van deze installaties zijn verplicht om maatregelen te nemen tegen legionella. Die bestaan onder andere uit een risicoanalyse door een gecertificeerd bedrijf, een beheersplan en het bijhouden van genomen maatregelen in een logboek. Van der Blom geeft aan dat zorgwoningcomplexen hier ook weer onder gaan vallen. “Door een aanpassing in het zorgstelsel vielen deze complexen onbedoeld niet meer onder de legionellawetgeving. Dat wordt binnenkort gelukkig rechtgezet.” Eigenaren van niet-prioritaire installaties hoeven bovenstaande regels niet te volgen, maar moeten hun installaties natuurlijk wel laten aanleggen, gebruiken en onderhouden volgens het Bouwbesluit en Drinkwaterbesluit, waarin een zorgplicht is opgenomen. Extra alertheid is geboden als deze installaties langere tijd niet wekelijks zijn gebruikt, zoals de afgelopen twee jaar regelmatig voorkwam door corona.

Veranderingen in aantocht?

Vanwege de snelle veranderingen in de sector zijn de regels voor legionellapreventie onlangs in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onder de loep genomen door onderzoeksbureau Berenschot en KWR. De uitkomsten daarvan kunnen nog wel eens flinke gevolgen hebben voor installateurs, waarschuwt Van der Blom: “Het kan meevallen, maar er kan ook een boel veranderen. Het ministerie neemt een aantal aanbevelingen direct over in de wetgeving. Ook is verzocht om te kijken of NEN 1006 op onderdelen kan worden aangepast. Dat heeft voor nu nog niet veel effect. Een aantal punten wordt echter nog verder onderzocht, zoals thermische desinfectie, spoelen en de typen legionella waarop gemonitord wordt. Dit kan nog wel ruim een jaar duren.” Het is dus nog even afwachten of de wetgeving en NEN 1006 rond legionellapreventie wordt aangepast en wat de impact op de praktijk zal zijn.

Slimme producten

Voorkomen is beter dan genezen: alles begint met een goed installatieontwerp. Maar er zijn ook slimme producten op de markt om een legionelllabesmetting te voorkomen of de kans erop zo klein mogelijk te maken. Een selectie uit het aanbod:

• De thermostatische PREMIX voormenger van Delabie. Deze zorgt ervoor dat de warmwatertoevoer automatisch wordt afgesloten zodra het koude water wordt afgesloten.
• Tonic-Jet of Round hoofddouche van Delabie. Deze slimme douchekop verwijdert het resterende water in de douchekop na elk gebruik. Delabie heeft ook het thermostatisch PREMIX douchepaneel in het assortiment. Hiermee worden douches automatisch 45 seconden gespoeld, 24 uur na het laatste gebruik.
• Elektronische gebruikersstation met Hygiene+ functie van Viega. De gebruikersstations spoelen volledig automatisch met een hoeveelheid die op het gebruik is afgestemd. Wordt een tappunt langere tijd niet gebruikt, dan start het station zelfstandig de spoeling en zorgt zo automatisch voor de noodzakelijke waterverversing. Het spoelen kan tijd- of intervalgestuurd, maar ook op temperatuur- of gebruik ingesteld worden.
• Rada Intelligent Care thermostatische wastafelmengkranen. Deze kranen kunnen op diverse manieren geprogrammeerd worden, bijvoorbeeld voor automatische cyclusspoelingen. De kranen kunnen ook de aanvoertemperatuur meten en slaan data 12 maanden lang op. De Rada Outlook digitale mengkraan heeft vergelijkbare eigenschappen. Ook heeft Rada verschillende legionellafilters voor douchekoppen.